نوشته: برداشتی از آفرینشِ آدمی برپایۀ اسطوره

در سنتِ اسطوره‌شناسی یونانیان کهن، آفرینشِ آدمی به دستِ پرومته (پرومتِه‌ئوس Προμηθεύς) رخ می‌دهد. در گفته‌ای، وی آدمی را از گِل (رُس) و آب می‌آفریند و در گفته‌ای دیگر از گِل و آتش. به گمانِ نگارنده، زَندِ این گزارش می‌تواند چنین باشد: همۀ خوراکی‌هایِ انسان از دلِ خاک بیرون می‌آید - از جمله گوشتِ چهارپایان سودمند که خود آن‌ها نیز از خاک تغذیه می‌کنند -، در کنار این، آب نیز می‌نوشد. با آمیزش این دو، گِل به دست می‌آید. گمان می‌رود که آتش به «غرایز نفسانی» انسان اشاره کند که سوزاننده هستند؛ همچون قوۀ شهویه و جز آن.

 

اسطورۀ سومِری، اِنکی را آفرینندۀ انسان از گِل (رُس) و خون، و اسطورۀ مصری از گِل رُس به دستِ خْنوم و دیگر اسطوره‌ها از چنین کیفیتی آگاهی می‌دهند.

 

اسطوره‌های کهن ایران، از دورۀ گیومَرت (= کیومرث) سخن می‌گویند. این نام در اوستایی گَیَه‌مَرِتَن «جانِ میرا» باشد که به دورۀ پیدایی انسان بر روی زمین اشاره می‌کند.

Etymology of the name šarazana (The Kassite personal name)

The Kassites were of Iranian descent, yet some scholars mistakenly considered them non-Iranian. The name šarazana is derived from shara cognate with the Proto-Indo-Aryan sare “Lord, Ruler”, and zana, which in Avestan meaning “race, lineage, descent”. Furthermore, the Avestan zan “to be born, to generate”, a term still used in Persian today, as human generations are born from women. Compare it with Sanskrit jan “to give birth”, connects with Baluchi jan “woman” in, Hindi jana “to give birth”, ancient Greek genos “to give birth”, ancient Persian dana “to give birth”, Laki and Kurdish zhan “woman”. Additionally, Elamite zana “woman” derives from the same root. Thus, šara-zana means “of noble descent” or “whose descent is nobilty, nobleman”.

دیدن زرتشت اَهورَه‌مَزدا را

یَسْنَه ۴۳، بند ۵ (برگردانِ جلیل دوست‌خواه):

«ای مَزدا اَهورَه! تُرا پاک شناختم؛ آن‌گاه که در سرآغازِ آفرینشِ زندگی دیدمت ]و دریافتم[ که چگونه تا پایانِ گردشِ آفرینش، کردارها و گفتارها را با هنرِ خویش، مُزد برنهاده‌ای: پاداش نیک برای نیکان و ]سزایِ[ بَد برای بَدان».

در یَسْنَه ۴۵، بند ۸ کیفیت این دیدن را می‌خوانیم:

«با ستایش‌ها و نیایش‌های خویش بدو روی می‌آورم و با چشمِ دل او را می‌بینم. مَزدا اَهورَه را در پرتوی اَشَه و با اندیشه و گفتار و کردار نیک می‌شناسم و نیایش‌های خود را در گَرزمانِ او فرو می‌نهم».

 

بر این پایه، زَرتُشت با «چشمِ دل» مَزدا اَهورَه را دیده است.

نوشته: بازبینی‌ای در ریشه‌یابی نام سَکا

اگرچه بیش از دو سال از انگاره‌ام دربارۀ ریشه‌یابی سَکا در پیوند با بزکوهی می‌گذرد و آن زمان دیری نپایید که از این انگارۀ خود واپس‌نشینی کردم. این نام نه به چِم بزکوهی یا قوچ که در نزد این تیره گرامی بود و نه در پیوند با هیچ جانور دیگر یا معنی کمان‌دار و هر برگردان دیگر، بلکه برگرفته از واژۀ هندی و ایرانی کهن سَکای «دوست، یار» است که پس از دگرگونی مرسوم سـ > هـ و سپس کـ > خـ، با واژۀ اوستایی هَخَی و پارسی کهنِ هَخا هم‌ریشه است.

 

 

 

دوستِ گرامی، جناب رضا.ع دربارۀ برگردان اِسکیت (= نام یونانی سَکاهای شاهی) پرسیدن:

و "اسکیت" کماکان پیاله است؟

 

پاسخ من:

چمار آغازین‌اش پیاله و جام نبوده است، بلکه برگرفته از همان ریشۀ هندوآریایی کهن می‌باشد. از آن‌جا که تیره‌ای از سَکاها، همواره پیاله‌ای یا جامی به همراه خود داشتند که نشان از جایگاۀ خسروانیِ آن‌ها بود، نام‌شان در پاره‌ای از زبان‌های اروپایی چمار پیاله را به خود گرفته است. واژه‌های فارسی سکورَه و اُسکُرِه به چم «پیاله گلی، کاسه گلی« می‌تواند از همین گونه بوده باشد. به درست، یونانیان این نام را اِسکوت یا سکوت می‌خواندن؛ زیرا اپیلسون را u خوانش می‌کنند. واژه‌های عربی سَکور «همیشه مست« و سَکَر «می« و سَکِر «مست« و سُکر «مستی« و جز آن در پیوند با پیاله و جام و سرانجام با این نام می‌توانند بود. چنین نام‌گذاری‌هایی در تاریخ فراوان به چشم می‌خورد. برای نمونه، کاسی‌های ایرانی‌تبار آورندگان نقره به میان‌رودان بودن و از همین رو کَسپو «نقره» در زبان اَکَّدی برگرفته از نام این تیره است که بُنِ آغازینِ آن به واژۀ هندوآریایی کهن کَس و کاس به چِم «درخشیدن، درخشان« می‌رسد که به درخشندگی این فلز ارزشمند نمارش دارد. یا در زبان عربی، واژه‌هایی چون سوارکاری، شهسوار، شهسواری، اسب و جز آن در پیوند با نام فارس هستند؛ زیرا نخستین آورندگان اسبِ رام‌شده در خاور نزدیک، آریاییان بوده‌اند. سکوذَه به چم «کماندار« را که برای نام سَکا ریشه‌یابی کرده‌اند، شاید به همین شیوه انجام پذیرفته باشد؛ چون سَکاها کماندارهای ماهری بودن.

زیرنویس پارسی سریال The Lord of the Rings: The Rings of Power (2022)

زیرنویس پارسی سریال ارباب حلقه‌ها: حلقه‌های قدرت (۲۰۲۲)

هماهنگ با نسخه‌های WebRip - WebDl

زیرنویس از میثم ططری

پایان فَرگَرد نخست

از تارنگار Subscene:

فَرگَرد یکم، بخش نخست: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش دوم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش سوم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش چهارم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش پنجم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش ششم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش هفتم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش هشتم: دریافت

از تارنگار OpenSubtitles:

فَرگَرد یکم، بخش نخست: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش دوم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش سوم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش چهارم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش پنجم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش ششم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش هفتم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش هشتم: دریافت

زیرنویس پارسی سریال House Of The Dragon (2022)

زیرنویس پارسی سریال خاندانِ اژدها (۲۰۲۲)

هماهنگ با نسخه‌های WebRip - WebDl

زیرنویس از میثم ططری

از تارنگار Subscene:

فَرگَرد یکم، بخش یک: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش دو: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش سوم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش چهارم: 

فَرگَرد یکم، بخش پنجم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش ششم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش هفتم: دریافت

فَرگَرد یکم، بخش هشتم: دریافت

زیرنویس پارسی فیلم Prey (2022)

زیرنویس پارسی فیلم شکار (۲۰۲۲)

هماهنگ با نسخه‌های WebRip - WebDl

زیرنویس از میثم ططری

سرور تارنگار: دریافت

از تارنگار Subscene:

نسخۀ Web-Dl: دریافت

از تارنگار OpenSubtitles:

نسخۀ Web-Dl: دریافت

زیرنویس پارسی فیلم Jurassic World Dominion (2022)

 زیرنویس پارسی فیلم پارک ژوراسیک: سلطه (۲۰۲۲)

هماهنگ با نسخه‌های HC - WebDl

زیرنویس از میثم ططری

سرور تارنگار: دریافت

از تارنگار Subscene:

نسخۀ Web-Dl: دریافت

نسخۀ HC: دریافت

از تارنگار OpenSubtitles:

نسخۀ Web-Dl: دریافت

زیرنویس پارسی فیلم Doctor Strange in the Multiverse of Madness (2022)

زیرنویس پارسی فیلم دکتر اِسترنج در چند-جهانی دیوانگی (۲۰۲۲)

هماهنگ با نسخه‌های WebDl

زیرنویس از میثم ططری

سرور تارنگار: دریافت

از تارنگار Subscene:

نسخۀ Web-Dl: دریافت

از تارنگار OpenSubtitles:

نسخۀ Web-Dl: دریافت

زیرنویس پارسی فیلم The Northman (2022)

   زیرنویس فارسی فیلم مرد شمالی (۲۰۲۲)

هماهنگ با نسخه‌های WebRip, WebDl, BluRay

زیرنویس از میثم ططری

سرور تارنگار: دریافت

از تارنگار Subscene:

نسخۀ Blu-Ray: دریافت

نسخۀ Web-Rip: دریافت

نسخۀ Web-Dl: دریافت

از تارنگار OpenSubtitles:

نسخۀ Blu-Ray: دریافت

نسخۀ WebRip - WebDl: دریافت

نوشته: ریشه‌یابی و معنی نامِ وَشوکَنی

وَشو‌کَنی^(۱) نامِ پایتختِ شاهان ایرانی‌تبار میتانی^(۲) در سده‌های ۱۶-۱۳ پیش از میلاد در نزدیکی رودخانۀ خابور^(۳) در سوریه بود. این نام برگرفته از واژۀ هندی‌وایرانی کهن وَسو^(۴) «خوب، نیک» سنجیدنی با وَسو در زبان لووی و وُهو^(۵) در زبان اوستایی، و نیز واژۀ اوستایی کَنی^(۶) «چشمه» می‌باشد. برپایۀ این ریشه‌یابی، وَشوکَنی به معنی «چشمۀ خوب» یا «(سرزمین) چشمه‌های خوب» می‌تواند بود. نام پایتختِ میتانیان در گزارشات تاریخی به گونه‌های گوناگون ثبت شده است: نَهرین یا نَهرینَه(۷) «دو رود» در مصری با ریشۀ سامی، خَنی‌گَل‌بَت(۸) «چشمۀ بزرگ» در اَکَّدی.

Waššukanni (2) mitanni (3) Khābūr (4) Vasu (5) vohu (6) Kani (7) Naharin/a (8) Ḫanigalbat

نوشته: ریشه‌یابی واژۀ اوف

«علامت اظهار درد است خاصه در سوختگی و خلیدن خار یا سوزن و امثال آن بر تن» (لغت‌نامه‌ی دهخدا: زیر واژه‌ی اوف)

 

چنین می‌نماید که این واژه باید از بُنِ آغازین واژۀ هندوایرانی (در اوستایی و سَنسکریت) اوش «سوختن» باشد.

زیرنویس پارسی فیلم Uncharted (2022)

  زیرنویس فارسی فیلم آنچارتِد (۲۰۲۲)

هماهنگ با نسخه‌های BluRay - Web-Dl

زیرنویس از میثم ططری

سرور تارنگار: دریافت

از تارنگار Subscene:

نسخۀ Blu-Ray: دریافت

نسخۀ Web-Dl: دریافت

از تارنگار OpenSubtitles:

نسخۀ Blu-Ray: دریافت

نسخۀ Web-Dl: دریافت

زیرنویس پارسی فیلم Troy (2004)

  زیرنویس فارسی فیلم ترویآ (۲۰۰۴)

هماهنگ با نسخه‌های BluRay

زیرنویس از میثم ططری

سرور تارنگار: دریافت

از تارنگار Subscene: دریافت

از تارنگار OpenSubtitles: دریافت

زیرنویس پارسی فیلم The Brute And The Beast (Massacre Time) (1966)

   زیرنویس فارسی فیلم زمانِ کُشتار (۱۹۷۰)

هماهنگ با نسخه‌های BluRay

زیرنویس از میثم ططری

سرور تارنگار: دریافت

از تارنگار Subscene: دریافت

از تارنگار OpenSubtitles: دریافت

نوشته: نام ایزد هندی‌وآریایی کهن «میترَه» در نام فردی در نوزی

در گِل‌نبشته‌ای از محل باستانی نوزی (= در جنوبِ غربیِ کرکوک عراق)، به فردی با نام میتَّر-اَتّی^(۱) [۱] برمی‌خوریم و با نام ودایی میتراتیتهی^(۲) [۲] همدیسی دارد که دربردارندۀ دو پاره میترَه (= ایزد آریاییان کهن) و اَتّی برگرفته از اَتیتهی «مهمان» است. نام میتَّراَتّی روی هم رفته به معنی «مهمانِ میترَه» می‌باشد که رسوب این نام هندی‌وایرانی کهن را در هزارۀ دوم پ.م گواه هستیم.

(1) mi-in-ta-ra-at-ti/mi-it-ta-ra-at-li (2) Mitrātithi

[1] Lacheman 1949, JNES, VIII:52

[2] RV 10.33.7

نوشته: نام اَری‌سای در نامۀ اِستِر

در مقاله‌ای که پیش‌تر درباره‌ی نامۀ اِستِر نوشته بودم، به ریشه‌ی ایرانی نام فرزندانِ هامان اشاره رفت. نام اَری‌سای نیز همچون اَری‌داثَه و اَری‌دای به چم «آریایی‌زاده، نجیب‌زاده» می‌باشد. –سای باید همان واژگان ایرانی زا و دا باشد.

Etymology of the Name Tushaspa (ca. 2nd Century CE)

The name of a Yonarāja (= local governor/Indo-Greek satrap) during in the Ashokan reign in Gujarat, India. Scholars have identified Iranian roots for this name rather than Greek, but no translation has been suggested [1]. The name derives from the Indo-Iranian compound Taviṣa-aspa “(possessor of) strong horse(s)”. The first part is seen in the name Tushratha “possessor of a swift chariot” King of Mitanni (14th century BCE).

[1] Hermann Kulke & Dietmar Rothermund 2004, A History of India: 83, Fourth Edition, Routledge; Sarita Khetry 2005-2006, "The Old Persian Traits in Asokan Inscriptions", PIHC 66: 92.

نوشته: خُرده‌ای به خُرده‌گیری جناب قائم‌مقامی

جناب احمدرضا قائم‌مقامی (استادیار) در خرده‌گیری‌هایی که در کانالِ خود به نبیگ «واج‌شناسی شاهنامه» از استاد خالقی مطلق (شاهنامه‌شناس نامدار) وارده کرده است، دربارۀ جایگاۀ رود اَرَنگ که استاد خالقی مطلق اروند دانسته‌اند، نوشته‌است: 

«اروند که نام دیگر دجله است برابر با نام رود ارنگ در کتابهای پهلوی نیست»

 

خُرده‌ی ایشان وارد نیست، زیرا نَسکِ پهلوی «گزیده‌های زادسْپْرَم» به ترجمه راشد مُحصل، بخش ۳ بند ۲۲، اَرَنگ رود را همان اروند (= دِجله) گزارش کرده است. همین واژۀ ایرانی در ریخت اَرَنزیه یا اَرَنزَه [۱] وارد زبان هوری باستان و اسطوره‌شناسی ایشان و به ریخت اَرَنزو وارد زبان آشّوری و سوبَری (= مردم خوب) شده است [۲] که این نام را به دِجله داده‌اند. فرزانه توس سراید:

اگر پهلوانی ندانی زبان / بتازی تو اروند را دجله خوان

 

اما نباید رود رَنگها (یَشت ده، بند ۱۰۴، وندیداد، فرگرد یکم، بند ۱۹) که با سیردریا هم‌خوانی دارد، اشتباه گرفت. در فرگرد یکمِ وندیداد، از شانزده سرزمینی نام می‌رود که اهورَه‌مزدا در سمتِ خاور آفریده و از ممالک ایرانی‌اند، و این نشان می‌دهد که نگاه یکسر به سمتِ خاورِ ایران بزرگ پیشین است. در بند ۱۸ از  پانزدهمین سرزمین مزداآفریده، هَپتَه-هِندَوَه «هفت رود» (= ایندوس، سند) سخن می‌رود و به دنبال آن (بند نوزده) از رَنگها سخن به میان می‌آید که همگی در خاور جای دارند. در این‌جا، دگرگونی موقعیت‌های جفرافیایی را در گذر زمان گواه هستیم، زیرا در دوره‌های پسین اَرَنگ را اروندرود نیز پنداشته‌اند. نام دِجله در زبان اَکَّدی دیکلَت، تیگرَه در زبان ایلامی و تیگرا در زبان پارسی باستان می‌باشد و همگی برگرفته از واژۀ اوستایی تیغرَه هستند که امروزه به «تیز» دگرگونه شده است نام این رود روی هم رفته «رود تیزپو» درک می‌شود. نام اروند نیز برگرفته از اَئوروَنت اوستایی به چم «رود تیز و تند، پُرشتاب» است.

 

1. Alfonso Archi 1993, AS 43: 204
2. C. J. Gadd 1940, Iraq 7: 36, N. 3

Madakina king of Armenium during the time of Naram-Sin

In the legend of the great rebellion during the time of Narām-Sîn (22^th century BCE), the king of Akkad, seventeen provincial governors from Iran, united against him. Among them, there is mention of a region called Armanum, which is the ancient homeland of the Armenians and corresponds to present-day Armenia. This region was first recorded during the reign of Sargon I (23^th-22^th centuries BCE). The name of the king of Armanum during the Naram-Sin period was Madagina (JRAS 2: 259), or more precisely Madakina (RA 70: 121), where Mada likely derives from Mede and And the second part of the name, kina, corresponds to the Avestan word kaēna. This name could indeed potentially mean “avenger of the Mede(s)” or “who seeks vengeance of the Mede(s)”. The name Armanu(m) is derived from Proto-Indo-Aryan Arimanu or Ariamanu meaning “Aryan/Iranian Human”.

The linguistic, cultural, and religious affinities are strong evidence of the shared ancestry between Iranians and Armenians.